3 câu hỏi W xây nền móng vững chắc cho cuốn sách của bạn

Một ngôi nhà không thể xây nên vững chắc mà không có móng. Và cuốn sách của bạn cũng vậy!

Đây là phần mở đầu cuộc trò chuyện của mình với một tác giả gần đây:

+ Mình đã bắt tay vào viết những chương đầu, mà thấy sao bế tắc và mông lung quá.

- Thế cậu bắt đầu viết từ đâu? Cậu liệt kê từng bước cho tớ nhé

+ Tớ nghĩ về một chủ đề tớ muốn viết, rồi tớ bắt tay vào viết thôi.

---

Khi nghĩ đến việc viết sách, nhiều người đều hình dung về việc ngồi ở bàn, và gõ/ viết bản thảo. Điều này khiến các tác giả không có kinh nghiệm khi bắt đầu cuốn sách của mình sẽ tập trung luôn vào việc viết. Nhưng viết khi chưa có sự nghiên cứu và định hướng kĩ lưỡng cũng như bạn xây một ngôi nhà không móng vậy. Hành trình của bạn sẽ rất dễ sụp đổ, và nó sẽ khiến bạn lãng phí công sức, thời gian và cả tiền bạc.

Trong bản tin tuần này, mình sẽ hướng dẫn các bạn xây móng cho cuốn sách của mình thông qua 3 câu hỏi W, với ví dụ cụ thể về quá trình hình thành một cuốn sách, chính là cuốn sách đầu tay của mình mình là đồng tác giả cùng anh Tùng Juno và anh Thanh Nguyễn (2 co-founder của RIO Creative). Cuốn sách có tên "Xấu thế nào Đẹp ra sao - Bí kíp thẩm định thiết kế trong Marketing", đã được tái bản 15 lần với hơn 35.000 bản và luôn nằm trong top 3 Bestseller sách của RIO Book trong 8 năm qua từ khi nó ra mắt.

Lưu ý : Các hướng dẫn trong bài viết này áp dụng cho sách non-fiction (dòng sách phi hư cấu) bao gồm các thể loại như sách hướng dẫn, sách lịch sử, tiểu sử, sách khoa học, sách tự truyện, và nhiều loại tài liệu khác. Trái ngược với tiểu thuyết và truyện ngắn, non-fiction mang tính chân thực và thực tế, thường được viết để cung cấp thông tin, giáo dục, hoặc giải trí dựa trên sự thật.

Tư duy Reader Centric

Có hai lỗi sai thường gặp ở các tác giả khi bắt đầu viết sách:

1. Không xác định nhóm độc giả mục tiêu và chỉ nói những điều mình muốn

2. Nghĩ rằng cuốn sách của mình dành cho tất cả mọi người, điều này tương ứng với xác định nhóm độc giả mục tiêu quá rộng

Đây là những lỗi sai mà thường sẽ dẫn đến khả năng thất bại cao cho cuốn sách của bạn.

Các cụ nhà ta có câu: "Người nói phải có người nghe". Trong giao tiếp hiệu quả, không chỉ là việc truyền đạt thông điệp mà còn là việc có người nhận và hiểu thông điệp đó. Câu ca dao này cũng ám chỉ rằng một người nói mà không có ai nghe là vô nghĩa, vì giao tiếp là một quá trình hai chiều. Hãy tưởng tượng bạn đang muốn xây dựng mối quan hệ với một người lạ, bạn cần hiểu rõ họ là ai, họ quan tâm tới điều gì, thì lúc đó bạn mới có thể tiếp cận và thu hút sự chú ý của họ thông qua những câu chuyện, thông tin mà người đó quan tâm. Bạn không thể tới gặp một người mà chỉ thao thao bất tuyệt những gì mình muốn nói. Khả năng cao là bạn sẽ bị lớ lờ lơ.

Bên cạnh đó, việc xác định cuốn sách của mình là cho tất cả mọi người - tất cả mọi người đều sẽ nhận được giá trị từ nó, có nghĩa là cuốn sách của bạn không dành cho ai cả. Có một câu nói là: "Everyone is not Anyone", sự thật là để cuốn sách của bạn thành công, nó không thể dành cho tất cả mọi người. Nếu bạn viết nó để dành cho tất cả mọi người nghĩa là nó sẽ không thể kết nối với bất kì ai.

Những cuốn sách chỉ có sức ảnh hưởng khi người đọc cảm thấy cuốn sách đó được viết dành riêng cho họ. Và điều tuyệt vời nhất là khi cuốn sách của bạn khiến cho người đọc cảm thấy bạn đang ngồi trước mặt họ, trò chuyện với họ một cách sâu sắc và trực tiếp, ở mức độ cá nhân. Họ bắt đầu từ những trang đầu tiên, có điều gì đó trong câu từ, trong hình ảnh và những trang sách, tạo nên một nguồn năng lượng kết nối mạnh mẽ với họ. Điều khiến họ không có sự lựa chọn nào khác, mà chỉ có thể ngồi xuống và đọc, đọc tới trang cuối. Hãy thử nhớ lại cuốn sách khiến bạn tâm đắc nhất, mình chắc chắn rằng nó đã làm được điều đó với bạn.

Việc làm một cuốn sách cũng như việc phát triển một sản phẩm mới vậy, nó cần bắt đầu từ khách hàng mục tiêu của sản phẩm. Trong nguyên tắc thiết kế sản phẩm, có một triết lý là "Goal-Directed Design" (Thiết kế Hướng Mục Tiêu), do Alan Cooper - một nhà thiết kế phần mềm sáng tạo ra. Triết lý này tập trung vào việc hiểu rõ mục tiêu và nhu cầu của người dùng để tạo ra các sản phẩm phần mềm phù hợp.

Một trong những công cụ quan trọng mà Alan Cooper giới thiệu là "Personas" (Chân dung khách hàng) - một khái niệm mà sau đó được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tiếp thị. Personas là các hình ảnh hư cấu về người dùng tiêu biểu, được tạo ra dựa trên nghiên cứu thực tế về người dùng thực sự. Mỗi personas đại diện cho một nhóm người dùng có các mục tiêu, nhu cầu và hành vi tương tự nhau. Nếu bạn có từng học qua nguyên lý về tiếp thị, bạn sẽ biết rằng câu hỏi đầu tiên mà chúng ta cần trả lời là: "Ai là người mà chúng ta hướng tới?". Bởi nếu bạn muốn tạo tác động với một nhóm người mà bạn không biết rõ ai là người bạn đang cố gắng kết nối, dù bạn có làm nhiều các hoạt động marketing tới đâu, độ phủ lớn cỡ nào, cũng khó lòng chạm tới họ một cách hiệu quả.

RIO Book, dựa trên triết lý này, đã phát triển lên thành tư duy Reader Centric khi xây dựng sản phẩm và cả trong hoạt động tiếp thị, kinh doanh, chăm sóc khách hàng. Để một độc giả có thể được thuyết phục để mua, đọc và ứng dụng cuốn sách của bạn, sản phẩm của bạn cần chạm được tới những nỗi niềm của họ và giải quyết được nó. Và để bạn làm được điều đó, bạn cần biết độc giả của bạn là ai và họ đang gặp vấn đề gì mà bạn có thể giải quyết. Điều này sẽ dẫn tới câu hỏi W đầu tiên mà chắc chắn bạn phải trả lời.