“Bản nháp đầu tiên luôn tệ hại” – Và đó chính là điều tuyệt vời!
Writer’s Block không phải là dấu chấm hết cho sáng tạo. Nó chỉ là một phần tự nhiên trong hành trình viết.
Có bao giờ bạn ngồi trước máy tính, đầu óc đầy ý tưởng, nhưng không thể viết ra được một câu hoàn chỉnh? Đó là Writer’s Block – kẻ thù vô hình nhưng cực kỳ mạnh mẽ của mọi cây viết. Nó không chỉ làm chúng ta mất tự tin mà còn khiến hành trình viết trở nên mờ mịt.
Tháng 1/2025 này, tại Book Camp – Trại viết sách Hội An, nơi các tác giả dành 7 ngày để bế quan tỏa cảng hoàn thành bản thảo của mình, mình đã đối mặt với tình huống tương tự. Một học viên chia sẻ: "Suốt một thời gian dài, chị không thể viết ra được gì dù đã hoàn thành outline từ lâu. Chị thậm chí không biết mình có nên tiếp tục nữa không". Câu chuyện của chị là điều mà nhiều tác giả đã trải qua, và chính điều này đã thôi thúc mình đưa Blind Contour vào buổi đầu tiên của trại viết sách.
Và kết quả? Từ một người thường chỉ viết bài 500 từ là tối đa cho bài viết mạng xã hội, chị học viên ấy đã thoát khỏi Writer’s Block, và ngay từ ngày thứ hai, chị đã viết được 5000 từ – vượt xa kỳ vọng.
Blind Contour - Kĩ thuật sáng tác tạo ra những tác phẩm "đặc biệt"
Blind Contour, hay “vẽ đường viền mù”, là bài tập trong cuốn sách The Natural Way to Draw: A Working Plan for Art Study (1941) của Nicolaïdes sử dụng khi giảng dạy tại Art Students’ League ở New York vào những năm 1920 và 1930.
Ngay buổi đầu tiên tại Trại viết sách, thay vì bắt tay vào viết, mình đã để các thành viên vẽ Blind Contour. Kỹ thuật này yêu cầu người thực hiện sẽ cần đồng nhất cây bút chì và đôi mắt của mình, hình dung trước đường đi của đầu bút trên vật thể. Và sau đó vẽ mà không nhìn giấy (chỉ nhìn vật thể) và không nhấc bút. Mọi người ban đầu bối rối, nhưng sau khi bắt đầu, họ hoàn toàn tập trung và quên đi áp lực.
Và đây là tác phẩm của thành viên Book Camp 2025 khi được yêu cầu hãy vẽ một người bạn của mình trong trại viết sách.
Trải nghiệm này không hướng tới một bức tranh hoàn hảo. Kỹ thuật này tập trung vào việc học hỏi từ quá trình hơn là tạo ra một tác phẩm hoàn thiện. Bởi khi bạn còn quá chú trọng vào việc nó đẹp thế nào, hoặc chính xác thế nào, bạn sẽ không bao giờ tạo ra thứ gì đó có ‘cái gì đó’ đặc biệt của chính mình.
Vì sao lại yêu cầu không nhìn giấy? Đó là để trạng thái đánh giá và yêu cầu sự hoàn hảo không được phép diễn ra.
Vì sao không được nhấc bút? Đó bởi việc sáng tác nên là một dòng chảy liên tục, với sự tập trung ở hiện tại và mục tiêu trước mắt.
Blind Contour trong viết lách
Lý do mình đưa Blind Contour vào trải nghiệm đầu tiên đó là bởi Blind Contour và viết bản thảo đầu tiên có mối tương quan đặc biệt, không chỉ về cách tiếp cận mà còn về tư duy và triết lý sáng tạo. Cả hai đều khuyến khích người thực hiện tập trung vào quá trình hơn là kết quả, vượt qua nỗi sợ hãi và áp lực từ sự hoàn hảo. Bản nháp không cần đẹp hay hoàn chỉnh; điều quan trọng là bắt đầu và duy trì dòng chảy của ý tưởng. Hãy tưởng tượng mỗi từ bạn viết xuống giống như nét bút đầu tiên trên giấy, không cần suy nghĩ quá nhiều về việc nó có “đúng” hay không.
Dưới đây là những bài học mà mình đã đúc rút từ trải nghiệm Blind Contour sau khi ghi nhận những phần phản tư, cảm nhận từ các tác giả trong trại viết sách sau trải nghiệm Blind Contour.
1. Tập trung vào quá trình, không phải sản phẩm hoàn thiện
Blind Contour yêu cầu người vẽ hoàn toàn tập trung vào việc cảm nhận mẫu vật, di chuyển tay theo chuyển động của mắt, thay vì lo lắng về việc bức vẽ trông như thế nào. Tương tự, khi viết bản thảo đầu tiên, tác giả không cần phải viết ra những câu hoàn chỉnh hay bài viết hoàn hảo. Điều quan trọng là bắt đầu và duy trì việc sáng tác.
Hãy coi bản thảo đầu tiên như một "nền móng sáng tạo". Nó có thể lộn xộn, nhưng chính sự lộn xộn này là bước khởi đầu cho một tác phẩm có chiều sâu. Hãy yên tâm bạn còn có rất nhiều bước phía sau để hoàn thiện nó.
2. Ghi lại chi tiết mà không qua đánh giá
Trong Blind Contour, người vẽ không nhìn giấy, điều này loại bỏ khả năng kiểm soát và đánh giá từng nét bút. Khi viết bản thảo, điều này tương tự với việc "viết tự do" – nơi mọi suy nghĩ đều được đổ ra giấy mà không chỉnh sửa hay kiểm duyệt.
Đừng để sự tự phán xét cản trở bạn. Những "sai lầm" hay ý tưởng tưởng chừng không liên quan trong bản nháp có thể chứa đựng những cảm xúc chân thực nhất.
3. Chấp nhận sự ngẫu nhiên và không hoàn hảo
Những nét vẽ trong Blind Contour thường rời rạc, không liền mạch, nhưng lại phản ánh trung thực những gì mắt bạn quan sát. Trong viết bản thảo, bạn cũng cần chấp nhận rằng những câu văn rời rạc, chưa trọn vẹn là một phần tự nhiên của quá trình sáng tạo.
Sự ngẫu nhiên có thể mang lại những bất ngờ thú vị. Nhiều ý tưởng tuyệt vời xuất hiện từ những đoạn văn chưa được mài giũa.
Áp dụng Blind Contour để vượt qua Writer’s Block
Writer’s Block thường bắt nguồn từ ba yếu tố chính:
Nỗi sợ thất bại: Lo lắng rằng những gì mình viết không đủ tốt.
Áp lực hoàn hảo: Muốn mọi thứ hoàn hảo ngay từ câu chữ đầu tiên.
Sự quá tải tinh thần: Quá nhiều ý tưởng nhưng không biết bắt đầu từ đâu.
Blind Contour là công cụ mạnh mẽ để phá vỡ những rào cản này. Dưới đây là hướng dẫn từng bước để bạn áp dụng:
Bước 1: Chuẩn bị không gian và thời gian
Trước tiên, hãy tạo cho mình một không gian không bị gián đoạn. Hãy dành ra ít nhất 15 phút mỗi ngày để viết mà không quan tâm đến chất lượng.
Bước 2: “Đường đi của con kiến” – Xây dựng outline
Giống như con kiến bò quanh đường viền của một vật thể, bạn có thể xây dựng một outline tổng thể cho bài viết trước khi đào sâu từng phần. Điều này giúp bạn có cái nhìn rõ ràng về cấu trúc mà không cảm thấy quá tải.
Bước 3: Tập trung vào quá trình, không phải sản phẩm
Hãy để câu chữ tuôn trào, như khi bút chì chạy theo đường viền vật thể mà không cần nhìn giấy. Chỉ cần viết, không dừng lại để chỉnh sửa hay đánh giá. Hãy nhớ, đây không phải là lúc để hoàn thiện mà là lúc để khám phá.
Kỹ thuật bổ trợ để duy trì dòng chảy sáng tạo
Writer’s Block không phải là một vấn đề đơn lẻ, và cũng không có giải pháp duy nhất. Để vượt qua nó, bạn cần một bộ công cụ sáng tạo đa dạng. Blind Contour là một phương pháp khởi động tuyệt vời, nhưng khi kết hợp với các kỹ thuật bổ trợ dưới đây, bạn sẽ tăng cơ hội duy trì dòng chảy sáng tạo bền vững.
1. Freewriting – Viết tự do
Freewriting là một kỹ thuật cổ điển nhưng hiệu quả, giúp bạn giải phóng ý tưởng mà không cần lo lắng về chất lượng ban đầu.
Cách thực hiện: Đặt đồng hồ trong 10-15 phút. Trong khoảng thời gian này, hãy viết tất cả những gì bạn nghĩ đến, ngay cả khi những suy nghĩ đó không liên quan trực tiếp đến chủ đề chính. Không chỉnh sửa, không dừng lại để đọc lại hoặc đánh giá câu chữ.
Lợi ích:
Phá vỡ rào cản tinh thần, giải phóng cảm xúc và suy nghĩ.
Tạo ra dòng chảy liên tục giữa ý tưởng và ngôn từ.
Giúp bạn phát hiện những ý tưởng tiềm năng mà trước đó bạn có thể bỏ qua.
Mẹo nhỏ: Để bài viết dễ phát triển, hãy chọn một chủ đề gợi mở, ví dụ: "Ngày viết tốt nhất của tôi sẽ như thế nào?"
2. Tự nhắc nhở: "Không có gì hoàn hảo từ đầu"
Một trong những nguyên nhân chính của Writer’s Block là sự cầu toàn. Bạn mong muốn câu chữ đầu tiên phải thật hoàn hảo, nhưng sự thật là bản nháp đầu tiên chỉ là bước khởi đầu của quá trình sáng tạo.
Hãy tự nhắc nhở bản thân rằng:
Mọi tác phẩm vĩ đại đều bắt đầu từ những ý tưởng thô sơ.
"Bản thảo đầu tiên là nơi để bạn mắc sai lầm, không phải để hoàn hảo."
Ngay cả những tác giả hàng đầu thế giới cũng phải viết lại nhiều lần để hoàn thiện tác phẩm.
Thực hành: Khi cảm thấy căng thẳng, hãy dừng lại và viết một câu đơn giản: "Không sao nếu hôm nay tôi chỉ viết ra vài dòng ý tưởng. Điều quan trọng là tôi đã viết." Câu này không chỉ giảm áp lực mà còn tạo động lực để bạn tiếp tục.
3. Tập trung vào một mục tiêu nhỏ
Thay vì đặt mục tiêu lớn lao như "hoàn thành một chương sách", hãy chia nhỏ mục tiêu và tập trung vào từng bước một.
Ví dụ trong viết lách:
Thay vì viết một bài luận hoàn chỉnh, hãy chỉ viết đoạn mở đầu.
Thay vì mô tả toàn bộ một nhân vật, hãy tập trung vào cảm xúc của nhân vật trong một khoảnh khắc cụ thể.
Tại sao điều này hiệu quả?
Giảm cảm giác choáng ngợp khi đối diện với khối lượng công việc lớn.
Tạo ra những chiến thắng nhỏ, giúp bạn duy trì động lực.
Tăng khả năng tập trung vào chi tiết, cải thiện chất lượng sáng tạo.
Mẹo nhỏ: Tưởng tượng việc viết giống như vẽ Blind Contour. Bạn chỉ cần tập trung vào một đường nét, một góc nhỏ trước khi nhìn lại toàn bộ bức tranh.
(Đọc thêm bài viết: Chỉ 60 phút mỗi ngày để hoàn thành cuốn sách mơ ước?)
Kết hợp để tạo hiệu quả tối ưu
Sử dụng từng kỹ thuật riêng lẻ đã mang lại hiệu quả, nhưng kết hợp chúng lại sẽ giúp bạn tối ưu hóa dòng chảy sáng tạo:
Bắt đầu với Blind Contour để kích hoạt cảm giác tập trung và loại bỏ áp lực.
Tiếp tục với Freewriting để giải phóng dòng suy nghĩ.
Tự nhắc nhở rằng sự không hoàn hảo là điều tự nhiên, và hoàn thiện chỉ đến sau nhiều lần chỉnh sửa.
Cuối cùng, hãy chia nhỏ mục tiêu để từng bước tiến gần hơn đến hoàn thành tác phẩm.
Nhớ rằng:
Quá trình sáng tạo không phải là một đường thẳng mà là một hành trình với nhiều ngã rẽ. Điều quan trọng nhất là tiếp tục tiến bước, dù chỉ từng chút một mỗi ngày.
Writer’s Block không phải là dấu chấm hết cho sáng tạo. Nó chỉ là một phần tự nhiên trong hành trình viết. Với tư duy Blind Contour trong viết lách, bạn có thể học cách chấp nhận sai lầm, tập trung vào quá trình, và giải phóng dòng chảy ý tưởng.
Câu chuyện của chị học viên mình đã nhắc đến ở đầu bài là minh chứng rõ ràng nhất. Sau buổi Blind Contour, chị chia sẻ rằng chị cảm thấy tâm trí “nhẹ nhõm” hơn rất nhiều, không còn ám ảnh bởi sự hoàn hảo. Ngay ngày hôm sau, chị đã viết liền mạch 5000 từ mà không hề cảm thấy áp lực, và thực ra chị viết rất tốt. Blind Contour đã mở khóa dòng chảy sáng tạo mà chị không ngờ mình có thể đạt được.
Bạn đã từng trải qua Writer’s Block chưa? Hãy thử ngay bài tập viết bằng tư duy Blind Contour và chia sẻ trải nghiệm của bạn. Đừng quên đăng ký nhận món quà đầu năm mới của mình - Workbook "Năm Mới, Sách Mới: Tư Duy Đúng Để Viết Sách Thành Công" để tiến xa hơn trên hành trình hiện thực hoá cuốn sách của mình nhé.