Có nhất thiết đợi thật nổi tiếng mới có thể ra sách?

Giải pháp xuất bản cho tác giả mới

Cho đến hiện tại, mỗi buổi kick off gặp gỡ khách hàng hoặc tác giả tiềm năng, - những người chưa bao giờ viết sách và xuất bản sách, câu nói đầu tiên mà mình nhận được là: "Anh/ chị không biết làm thế nào để xuất bản một cuốn sách". Họ là những người có tiềm năng, năng lực và chuyên môn để viết sách nhưng sợ rằng cuốn sách của mình sẽ không được xuất bản và không biết cách thức như thế nào. Từ đó dẫn đến việc dù có Ý TƯỞNG HAY, CÓ TIỀM NĂNG nhưng cuốn sách không được thực hiện. Mình tin rằng bạn rất có thể đang rơi vào nhóm này.

Thực tế là việc viết sách không khó như bạn tưởng. Chỉ cần bạn bạn có một ý tưởng, phần còn lại mình sẽ hướng dẫn cho bạn biết cách một cuốn sách được xuất bản như thế nào. Ở bản tin này, mình sẽ chia sẻ cụ thể với bạn về các cách thức xuất bản sách, phân tích ưu/ nhược điểm của từng cách thức và các tiêu chí cần đánh giá để chọn được phương án phù hợp. Đặc biệt khi bạn là một tác giả mới.

Nói đến xuất bản sách, hầu hết mọi người đều có một lầm tưởng như sau như sau:

• Tác giả viết bản thảo, gửi về nhà xuất bản

• Nhà xuất bản chọn bản thảo, xuất bản

• Tác giả nhận nhuận bút từ nhà xuất bản

Đây là cách thức chung của xuất bản truyền thống, của rất nhiều năm về trước. Thị trường xuất bản hiện tại có nhiều những cách thức khác để một cuốn sách được ra đời.

Thực tế về các lựa chọn xuất bản sách

Phân biệt nhà xuất bản và nhà phát hành

Trước khi đi vào các cách thức và giải pháp xuất bản, mình muốn bạn sẽ phân biệt được 2 khái niệm "Nhà xuất bản" và "Nhà phát hành" - mà đa phần các tác giả đều đang nhầm lẫn. Khi hiểu được điều này, bạn sẽ biết mình cần làm việc với ai cho cuốn sách của mình.

Nhà xuất bản

Định nghĩa: Đơn vị trực thuộc nhà nước và chịu sự quản lý của nhà nước, thực hiện hoạt động tổ chức xuất bản, in ấn các xuất bản phẩm văn hóa, khoa học, sách

Chức năng: Xin giấy phép xuất bản và phát hành từ Cục xuất bản, sau đó có thể tự phát hành hoặc liên kết với một Nhà phát hành để thực hiện sản xuất và phát hành cuốn sách ra thị trường

Ví dụ: Nhà xuất bản Dân Trí, Nhà xuất bản Thế giới mới, Nhà xuất bản Lao Động,...

Nhà phát hành (Công ty phát hành)

Định nghĩa: Công ty tư nhân đăng ký hoạt động phát hành, xuất bản phẩm

Chức năng: Nghiên cứu, khai thác các chủ đề, sản xuất, kinh doanh xuất bản phẩm trên thị trường

Ví dụ: Nhã Nam, Alphabooks, RIO Book, Thái Hà Books,...

Hiện tại trên thị trường có rất nhiều nhà phát hành, mỗi bên sẽ có lợi thế khai thác ở một thị trường riêng. Các nhà phát hành sẽ hoạt động năng nổ để tìm kiếm các bản thảo tiềm năng và sản xuất và kinh doanh cuốn sách trên thị trường. Điều kiện để một cuốn sách từ Nhà phát hành có thể được xuất bản là cần đăng ký với một nhà xuất bản được được liên kết và đại diện xin giấy phép xuất bản, trước khi tiến hành liên kết với nhà in để in ấn hoàn thiện cuốn sách.

Tuy vậy, vẫn có một số Nhà xuất bản thực hiện hoạt động tự phát hành (khai thác, sản xuất và trực tiếp kinh doanh) chứ không chỉ liên kết xuất bản, như Nhà xuất bản Kim Đồng, Nhà xuất bản Trẻ. Các nhà xuất bản này trực tiếp kinh doanh vậy nên cũng rất tích cực trong các hoạt động truyền thông, kênh bán hàng cả online (trên các sản thương mại điện tử) và offline (các nhà sách).

Xuất bản truyền thống - niềm tự hào về "cuốn sách được chọn"

Trước đây, khi các tác giả sách muốn xuất bản cuốn sách của mình hầu như chỉ có 1 cách thức:

Xuất bản truyền thống

Mình gọi cuốn sách đi theo hình thức này là "cuốn sách được chọn", bởi tác giả sẽ làm việc với nhà phát hành/ nhà xuất bản có trực tiếp phát hành sách (mình sẽ gọi tắt là nhà phát hành vì cả 2 đều có chức năng phát hành) để được thông qua và lựa chọn bản thảo.

Điều này có nghĩa là cuốn sách sẽ được nhà phát hành đầu tư về phần sản xuất và đưa ra thị trường. Việc của bạn chỉ là hoàn thành bản thảo và chờ cuốn sách được xuất bản và nhận chi phí tác quyền.

Hầu như các tác giả đều sẽ rất yêu thích cách thức này vì đây là phương án chi phí đầu tư về tài chính thấp nhất, tác giả chỉ tốn công sức (hoặc tài chính nếu bạn sử dụng người chắp bút) để xây dựng bản thảo. Nhà phát hành chịu trách nhiệm tất cả các phần còn lại. Vừa được xuất bản sách, vừa được nhận tiền, còn gì tuyệt hơn nữa. Đấy là lý do mình gọi đây là "cuốn sách được chọn", giống như việc bạn đi tìm một nhà đầu tư để nhận được cái gật đầu cho "dự án" của mình vậy.

(Nếu bạn không biết vai trò của người chắp bút là gì trong cuốn sách, mình có thể giới thiệu cho bạn ở các số khác nếu bạn quan tâm. Mình tin đây cũng là một phương thức hữu hiệu cho các chuyên gia bận rộn nhưng vẫn mong muốn viết sách.)

Tuy vậy, cách thức "gọi vốn đầu tư" cũng đúng như tên gọi của nó là một phương án khó, hoặc phải nói là rất khó, nếu bạn không đạt được các tiêu chí lựa chọn và hiểu được "động lực" của nhà phát hành. Vì mỗi nhà phát hành đều là một đơn vị kinh doanh, vậy nên khi họ quyết định đầu tư vào cuốn sách của bạn, điều này có nghĩa họ phải nhìn thấy được tiềm năng từ nó, và tiềm năng này phải đủ lớn để họ đưa ra cái gật đầu. Trong quá trình kinh doanh một cuốn sách, phần xây dựng bản thảo của tác giả chỉ chiếm 1/4 quá trình, còn lại là của nhà phát hành để có thể xuất bản thành công và duy trì sức sống của cuốn sách trên thị trường. Vậy nên nhìn nhận thực tế, họ sẽ là người đưa ra hầu hết quyết định có ảnh hưởng đến sản phẩm (bao gồm định hướng sản phẩm, thời gian xuất bản, cách thức truyền thông và phát hành), và gần như tác giả không có quyền chi phối (trừ trường hợp bạn có sức mạnh để cân bằng lại cán cân - điều mình sẽ nói tiếp theo ở phần dưới khi phân tích động lực của mỗi bên).

Vì cách thức này khó với số đông (từ việc được lựa chọn cho đến sự bị động của tác giả trong quá trình xuất bản), dẫn tới những năm gần đây thị trường xuất bản xuất hiện một cách thức thứ 2 gọi là "Tự xuất bản".

Tự xuất bản - Hướng đi tự do cho tác giả

"Tự xuất bản" nghĩa là tác giả sẽ tự đầu tư cho cuốn sách của mình để nhận được các giá trị từ việc trở thành tác giả sách. Cách thức này không mới ở thị trường nước ngoài (thường được gọi là Self-publishing), hay nói chính xác hơn là cực kì phổ biến vì các tác giả đã có nhận thức và hiểu rất rõ về giá trị, sự đóng góp của một cuốn sách trong hệ sinh thái tác giả và họ muốn được nắm quyền chủ động cho "đứa con" của mình.

Ở Việt Nam, cách thức này trước đây cũng có nhưng khá nhỏ lẻ, không được gọi tên và thực hiện chuyên nghiệp. Năm 2021, RIO Book tiên phong giới thiệu ra thị trường giải pháp RIO Publishing Agency cung ứng "Dịch vụ xuất bản sách dành cho cá nhân và doanh nghiệp".

Từ đó đến nay thị trường dịch vụ xuất bản rất sôi động, có rất nhiều các nhà phát hành giới thiệu thêm dịch vụ này trong hệ thống của mình và tiến hành truyền thông cho dịch vụ; đồng thời cũng có một số đơn vị dịch vụ được thành lập chỉ cung ứng dịch vụ này mà không tiến hành hoạt động phát hành.

Đâu là phương thức phù hợp cho cuốn sách của bạn?

Để một tác giả lựa chọn được chính xác giải pháp xuất bản phù hợp cho bản thân, phần tiếp theo mình sẽ chia sẻ kĩ hơn ưu và nhược điểm của từng phương án, đi cùng đi cùng phân tích động lực của mỗi bên tham gia để phương án bạn lựa chọn có thể mang tới sự hiệu quả.

Xuất bản truyền thống

Mối quan hệ đối với phương án Xuất bản truyền thống là giữa tác giả với nhà phát hành. Sau khi cuốn sách của bạn được lựa chọn, nhà phát hành sẽ nắm giữa quyền khai thác tác phẩm trong một thời gian nhất định, ví dụ 5 năm (bao gồm cả các hình thức khai thác kĩ thuật số như sách nói, sách điện tử), trong khi đó tác giả nắm giữ bản quyền tác phẩm. Những hình thức khác (phim, trích dẫn,...) sẽ được 2 bên thảo luận. Điều này có nghĩa nhà phát hành có quyền quyết định đối với toàn bộ các khía cạnh khai thác tác phẩm trong thời hạn hợp đồng.

Thông thường, chi phí tác quyền cho tác giả (cả ở thế giới và Việt Nam) sẽ nằm ở mức 5-12% (x giá bìa) tuỳ theo chủ đề, mức độ tiềm năng của bản thảo, độ nổi tiếng của tác giả. Thời gian để cuốn sách của bạn được xuất bản theo hình thức này thường sẽ rơi vào từ 6-18 tháng từ khi hợp đồng được ký và bản thảo hoàn thành vì các nhà phát hành sẽ có một kế hoạch xuất bản từ trước, và cuốn sách của bạn sẽ nằm trong danh sách. Cuốn sách càng được nhà xuất bản đánh giá có tiềm năng thì sẽ càng được ưu tiên triển khai phát hành. Tác giả gần như không thể tác động vào lịch xuất bản, nếu không có lý do phù hợp liên quan tới khả năng khai thác của cuốn sách.

Sau khi bản thảo của bạn được hình thành và bàn giao cho nhà phát hành, toàn bộ nhiệm vụ phía sau nhà phát hành sẽ đảm nhiệm. Tuỳ vào nhà phát hành, họ sẽ định hướng hoàn thiện cuốn sách theo các tiêu chí của mình. Đối với một số nhà phát hành, tác giả sẽ không có tiếng nói kể cả với bìa cuốn sách. Điều này hình thành nên nhược điểm của hình thức này, nếu tác giả xem cuốn sách như một phần đại diện và muốn gắn với thông điệp truyền thông cá nhân cho tác giả hoặc với kế hoạch kinh doanh/ truyền thông của bản thân.

Ưu điểm:

• Không tốn nhiều chi phí đầu tư

• Không cần bận tâm về các bước khác, chỉ tập trung vào bản thảo

• Sự tự hào và ghi nhận vì được nhà phát hành lựa chọn

Nhược điểm:

• Khó để nhận được sự đồng ý nếu không phù hợp tiêu chí

• Cần xác định được đúng chủ đề phù hợp nhu cầu theo đánh giá của nhà phát hành

• Tự thực hiện nội dung

• Không kiểm soát được sản phẩm và thời gian xuất bản

Để "gọi vốn đầu tư" thành công

Như đã chia sẻ ở phía trên, với hình thức "gọi vốn đầu tư" này, bạn - một tác giả sẽ có nhiệm vụ thuyết phục "nhà đầu tư" - nhà phát hành rằng cuốn sách của bạn rất tiềm năng để khai thác. Để làm được điều này, bạn cần hiểu được insight của nhà đầu tư của mình, đâu là động lực để họ xuất bản cuốn sách của bạn và họ sẽ quan tâm đến điều gì về nó?

Hãy nhìn nhận nhà phát hành như một nhà kinh doanh. Mỗi nhà phát hành sẽ có một thị trường mục tiêu của mình và có lợi thế cạnh tranh riêng ở thị trường đó. Ví dụ như Nhã Nam là sách văn học, First News là sách về động lực và tâm linh, Alphabook là sách về quản trị kinh doanh hoặc RIO Book là sách về tiếp thị, truyền thông, khởi nghiệp... Họ cũng sẽ có các chiến lược phát triển sản phẩm khác nhau. Chính vì điều đó, họ sẽ nhìn vào ý tưởng/ bản thảo của bạn để đánh giá có phù hợp để họ khai thác và tiềm năng khai thác tới đâu.

1. Thị trường mà cuốn sách khai thác (liên quan đến chủ đề và câu hỏi mà cuốn sách giải quyết)

• Chủ đề cuốn sách có đủ rộng không?

• Nhà phát hành có lợi thế ở thị trường này không? Có phù hợp với định hướng xuất bản của nhà phát hành không?

• Thị trường này phát sinh nhu cầu chưa, hay cần nhiều hoạt động truyền thông để khai mở nhu cầu?

• Chủ đề có khác biệt? Đã từng có cuốn sách nào tương tự?

Các câu hỏi này liên quan trực tiếp đến khả năng bán, doanh thu có khả năng thu về và sinh lời so với mức độ đầu tư cần thiết cho cuốn sách. Họ cần đánh giá cuốn sách của bạn có xứng đáng để họ đầu tư hay không và mức độ đầu tư nằm ở mức bao nhiêu. Đối với chủ đề rộng, nhưng nhà phát hành không có lợi thế hoặc thị trường chưa phát sinh nhu cầu cấp thiết, bên cạnh đầu tư về sản phẩm, nhà phát hành còn phải xác định về mức độ đầu tư cho hoạt động truyền thông để tăng độ quan tâm của thị trường. Nếu là chủ đề đã được khai thác nghĩa là có sản phẩm cạnh tranh, nhà phát hành sẽ cần cân nhắc vể khả năng cạnh tranh của bản thảo so với các sản phẩm đã có trên thị trường.

Bạn cần hiểu rằng, để xác định được một chủ đề có nhóm rộng, thị trường có nhu cầu nhưng lại chưa hoặc ít được khai thác là cực kì khó. Vì thị trường sách đã được khai thác từ rất lâu, mỗi năm lại có rất nhiều cuốn sách được ra đời, các nhà phát hành cũng liên tục phát triển, tìm kiếm các chủ đề, và cũng ngày có càng nhiều các tác giả mong muốn ra mắt sách. Bởi vậy nên, có một chủ đề hay chưa đủ, bản thảo của bạn cần có sức cạnh tranh ở những yếu tố sau.

2. Cách giải quyết chủ đề (chất lượng của bản thảo)

• Cách tiếp cận có đủ hấp dẫn?

• Vấn đề có được giải quyết?

• Cách dẫn dắt có thuyết phục và thu hút?

Những câu hỏi này liên quan đến chất lượng của nội dung, có đủ sự hấp dẫn để giúp cuốn sách có khả năng sống và lan toả. Một trong những cơ chế hoạt động rất đặc trưng của sản phẩm sách là nếu một cuốn sách hay, thuyết phục được độc giả thì từ một nhóm nhỏ đọc, cuốn sách sẽ dần được giới thiệu và lan toả, thậm chí mở rộng nhóm đối tượng của nó. Và từ đó, sức sống của cuốn sách sẽ được hình thành, thậm chí một cách tự thân, không cần nhiều hoạt động truyền thông sau đó. Có rất nhiều best seller đã được hình thành từ cách thức này. Mình sẽ lấy ví dụ với cuốn sách Xấu thế nào Đẹp ra sao (một trong những cuốn sách Bestseller của RIO Book và được độc giả gọi tên là "sách giáo khoa" về tư duy thiết kế ứng dụng). Ban đầu sách chỉ tập trung vào nhóm người làm Marketing cần hiểu về thẩm mỹ để kết nối với người làm thiết kế, sau khi cuốn sách thuyết phục được nhóm này, sách dần lan toả tới nhóm chủ doanh nghiệp rồi sinh viên, rồi tới hiện tại là nhóm content creator, solopreneur. Họ đều là những người cần kiến thức về thẩm mỹ để giúp gia tăng hiệu quả truyền thông cho hình ảnh của các sản phẩm của cả doanh nghiệp và cá nhân.

Nếu cuốn sách của bạn có một chủ đề đã được khai thác, vậy thì cách thức giải quyết của nó sẽ cần phải thuyết phục hơn so với các sản phẩm cạnh tranh trên thị trường. Có thể là cách giải quyết vấn đề khác đi hoặc cách dẫn dắt thuyết phục và thu hút hơn. Bạn cần khiến cho nhà phát hành nhìn nhận rõ ràng được điều này và thấy được tiềm năng trong sức sống của tác phẩm.

3. Tiềm năng truyền thông

• Tác giả có phải là người đã được biết đến, có sự tác động đối với chủ đề này?

• Tác giả có cộng đồng có sẵn?

• Tác giả có mối quan hệ để thúc đẩy hoạt động truyền thông sau khi cuốn sách xuất bản?

Đây là các yếu tố cốt yếu giúp tác giả có thể rộng mở hơn con đường gọi vốn cho đứa con của mình. Một tác giả nổi tiếng sẽ giúp cho cuốn sách dễ được biết tới và tiếp nhận hơn trên thị trường so với một tác giả chưa có tên tuổi. Đặc biệt nếu bạn có sẵn một cộng đồng theo dõi (tương ứng với một nhóm người có nhu cầu và sẵn sàng mua sách), hãy chỉ rõ điều đó cho các nhà phát hành. Họ sẽ đánh giá cao tiềm năng bán cho cuốn sách của bạn. Nếu bạn có mối quan hệ với báo chí, hoặc đối tác có thể kết hợp và giúp lan toả rộng rãi cuốn sách, đó cũng là một lợi thế cạnh tranh của bạn. Thậm chí nếu bạn có một kế hoạch truyền thông hỗ trợ cho cuốn sách sau khi được xuất bản, bạn cũng nên chia sẻ. Bởi tất cả những điều này đều là sự hỗ trợ để cuốn sách bán được, và các nhà phát hành cần điều đó.

Tất cả những điều này chỉ ra rằng, để gọi vốn thành công, bạn cần tạo được niềm tin cho nhà phát hành về sức sống và khả năng tiêu thụ của cuốn sách. Hãy đặt mình ở tâm thế của một người đang đi thuyết phục, bạn cần một bản đề xuất sách (book proposal) chuyên nghiệp và thực sự rõ ràng, trúng đích để nhà phát hành nhìn thấy tiềm năng của cuốn sách.

(Ở một bản tin khác, mình sẽ nói rõ hơn về Book Proposal - vai trò của nó và cách xây dựng một đề xuất sách hiệu quả. Hãy theo dõi bản tin để nhận tin báo nhé)

Tự xuất bản - Tự lo - Tự hưởng

Trong thế giới xuất bản hiện dại, xuất bản truyền thông đã không còn là lựa chọn duy nhất đối với tác giả trên con đường của mình. Nếu bạn là một tác giả mới, không nổi tiếng và chưa có cộng đồng, đối tượng đọc bạn hướng đến không rộng, nhưng bạn vẫn muốn có một cuốn sách của riêng mình để phục vụ độc giả và hỗ trợ cho việc phát triển sự nghiệp, bạn có thể lựa chọn tự xuất bản để thực hiện kế hoạch của mình. Hoặc kể cả bạn nổi tiếng, có cộng đồng và chủ đề hay, thậm chí bạn đã nhận được đề nghị hợp tác từ nhà phát hành, bạn vẫn có thể quyết định tự xuất bản để làm chủ sản phẩm và hưởng lợi từ sự đầu tư của mình (đã có trường hợp tác giả của mình quyết định như vậy). Vậy chính xác cách thức "tự xuất bản" là như thế nào?

Đối với hình thức "tự xuất bản", tác giả là người nắm 100% quyền quyết đinh và khai thác đối với cuốn sách của họ. Họ sẽ là người đầu tư công sức và chi phí để có các đơn vị cùng tham gia dưới tư cách cung ứng dịch vụ (có thể là cá nhân hoặc agency). Điều này có nghĩa là tác giả sẽ là người đưa yêu cầu và nhận về các kết quả tương ứng với nhu cầu của mình.

Các dịch vụ cung ứng cho hoạt động tự xuất bản rất đa dạng, có thể chia thành các gói nhỏ như chắp bút, thiết kế bìa, thủ tục xuất bản, in ấn, hoặc cũng có thể theo dạng trọn gói đầy đủ từ việc lên ý tưởng, xây dựng nội dung cho tới thiết kế, in ấn, phát hành, truyền thông. Mỗi đơn vị có thể cung ứng mức độ dịch vụ khác nhau tuỳ vào năng lực và lợi thế cạnh tranh của mình. Ví dụ một freelancer chắp bút thì không thể thực hiện đến bước thiết kế hoặc in ấn, phát hành. Hoặc đối với các đơn vị không có năng lực sản xuât nội dung, họ chỉ nhận cung ứng dịch vụ từ khi có bản thảo hoàn chỉnh.

Chính bởi tác giả là người đầu tư cho cuốn sách của mình, vậy nên tác giả sẽ được toàn quyền định hướng sản phẩm và khai thác cuốn sách sau khi xuất bản. Bạn muốn đưa tới thông điệp gì, muốn hình ảnh tác giả xuất hiện như thế nào, muốn cuốn sách bao giờ được xuất bản, xuất hiện trên những kênh nào,... các đơn vị sẽ thực hiện theo mong muốn của bạn. Bên cạnh đó, sau khi cuốn sách xuất bản, bạn muốn sử dụng cuốn sách để hỗ trợ cho hoạt động tiếp thị, như gửi tặng sách cho khách hàng, tặng các tài liệu miễn phí, cũng không gặp rào cản gì cả.

Khi cuốn sách được xuất bản và bán được, bạn sẽ là người nhận trực tiếp doanh thu của cuốn sách sau khi trừ đi chi phí chiết khấu cho các kênh bán hàng (thường từ 40-60% x giá bìa) tuỳ vào hình thức hợp tác. Điều này có nghĩa bạn sẽ nhận về số tiền là 40-60% x giá bìa cho mỗi cuốn sách bán được. Khi số lượng sách bán được đạt điểm hoà vốn (tức doanh thu bạn thu về bằng số tiền bạn bỏ ra đầu tư cho phần sản xuất), từ đó trở đi mỗi cuốn sách bán được đều là lợi nhuận của bạn. Đó là lý do, mình nói tự xuất bản là tự lo, tự hưởng.

Ưu điểm:

• Tác giả là người nắm quyền sở hữu và khai thác

• Tác giả quyết định định hướng sản phẩm

• Tác giả quyết định thời gian xuất bản

• Tác giả là người chủ động và quyết định hoạt động tiếp thị của cuốn sách

• Nhận trực tiếp doanh thu từ sách bán được

Nhược điểm:

• Nhiều hoạt động phải quan tâm và tham gia

• Cần đầu tư vào chi phí sản xuất ban đầu

Để "tự lo" thành công

Phương án tự xuất bản mở ra sự lựa chọn cho phép tác giả được làm chủ cuốn sách của mình. Bởi vậy, điều đó có nghĩa là bạn cũng sẽ tự chịu trách nhiệm cho đứa con và sự đầu tư của mình. Vậy nên, để một một cuốn sách tự xuất bản thành công tác giả sẽ cần xác định được rõ các yếu tố sau:

1. Thị trường mục tiêu và chiến lược xuất bản

Trước khi tự xuất bản, tác giả cần nghiên cứu thị trường để hiểu về độc giả mục tiêu, nhu cầu của độc giả, và xác định cách thức giải quyết vấn đề cho độc giả từ cuốn sách của mình sao cho độc đáo và khác biệt.

Đây sẽ là nền tảng để hình thành USP (Unique Selling Point) cho đứa con của bạn từ chủ đề khai thác cho đến nội dung, thiết kế, hay trải nghiệm mà độc giả sẽ sẵn sàng để mua.

2. Kiến thức về xuất bản (hoặc lựa chọn đơn vị thực hiện dịch vụ xuất bản chuyên nghiệp)

Để một cuốn sách được tự xuất bản thành công, bạn cần nắm bắt được các kiến thức xuất bản:

• Những kiến thức và kĩ năng trong việc xây dựng sản phẩm (như xác định chủ đề, xây dựng đề cương, kĩ năng viết và biên tập bản thảo...)

• Kiến thức về bìa sách và thiết kế dàn trang hỗ trợ cho nội dung để làm việc với các designer

• Hoạt động liên kết xuất bản để có giấy phép và in ấn sách

• Hoạt động truyền thông, phát hành sách

Nếu trong trường hợp bạn không có thời gian và không muốn dành công sức để trực tiếp thực hiện các hoạt động này, bạn có thể lựa chọn một đơn vị thực hiện dịch vụ xuất bản chuyên nghiệp. Bạn nên lựa chọn các đơn vị đã có kinh nghiệm phát hành sách, có những lợi thế sản phẩm phù hợp với thị trường mục tiêu và tiêu chí đề ra của bạn trong chiến lược xuất bản. Việc thực hiện và phát hành một cuốn sách yêu cầu sự hiểu biết và kinh nghiệm từ việc va chạm với thị trường xuất bản. Bởi vậy khi bạn làm việc với các đơn vị có kinh nghiệm thực tế bạn cũng đang được hưởng lợi từ các kinh nghiệm của họ, điều này được phản ánh từ các giải pháp mà họ đưa tới bạn. Và chắc chắn, những giải pháp này sẽ hiệu quả và giảm nhiều rủi ro cho bạn.

3. Xác định rõ cách thức truyền thông và bán hàng

Bạn cần chuẩn bị một kế hoạch quảng bá và tiếp thị hiệu quả để giới thiệu tác phẩm của mình đến độc giả, bao gồm:

• Xây dựng nội dung, tạo cộng đồng, xây dựng mối quan hệ tốt với độc giả. Việc tạo một mối quan hệ tốt với độc giả có thể giúp tác giả tạo ra một độc giả trung thành và tăng doanh số bán sách.

Bạn cần có kế hoạch xây dựng một cộng đồng độc giả trung thành thông qua việc tương tác với độc giả qua các kênh truyền thông xã hội, blog hoặc các cuộc trò chuyện trực tuyến.

• Kế hoạch quảng bá cho sự kiện bán, ra mắt

Các hoạt động mà bạn có thể nghĩ đến như tạo website, sử dụng mạng xã hội để chia sẻ nôị dung, tham gia các sự kiện văn hóa và tiếp thị trực tuyến,...

• Quy trình, công việc hậu cần, vận chuyển.

Nếu bạn xác định mình tự bán cuốn sách, bạn cần chuẩn bị cho phương án logistic để đảm bảo cuốn sách của mình có thể tới tay khách hàng. Nếu bạn muốn đẩy vào các kênh nhà sách, bạn cũng cần xác định nguồn lực và khả năng liên hệ với các kênh.

Trong trường hợp bạn không có nhiều nguồn lực để thực hiện việc bán, bạn có thể đảm nhiệm phần truyền thông để tạo hiệu ứng và phối hợp với đơn vị dịch vụ để đưa cuốn sách của bạn vào hệ thống của họ.

Đâu là lựa chọn phù hợp với tác giả mới?

Mỗi phương án sẽ có những đặc tính, ưu điểm và nhược điểm riêng, để xác định được chiến lược và cách thức phù hợp với bản thân, dưới đây là một yếu tố bạn cần tự đánh giá trước khi xác định chiến lược và đưa ra quyết định

Tự đánh giá bối cảnh của bản thân

• Mục tiêu xuất bản

Khi một tác giả muốn xuất bản cuốn sách của mình, sẽ có các mục tiêu ưu tiên khác nhau. Bạn cần xác định rõ mục tiêu ưu tiên số 1 của bạn khi muốn xuất bản cuốn sách là gì? Nó có giá trị gì với bạn?

Muốn trở thành một tác giả sách toàn thời gian và sống bằng nghề viết sách?

Muốn có một cuốn sách để đóng gói giải pháp của bản thân cho độc giả và từ đó hỗ trợ cho sự nghiệp của mình?

Muốn ghi lại câu chuyện, bài học, kinh nghiệm của mình để lại di sản cho cuộc đời?

• Chủ đề (nhu cầu, tính độc đáo, độ rộng, khả năng giải quyết vấn đề)

Hãy đánh giá về chủ đề và cách giải quyết vấn đề của bản thảo. Nó có đủ sức thuyết phục các nhà phát hành? Mình xin lưu ý là sự quan tâm của nhà phát hành không đồng nghĩa với sự quan tâm của độc giả. Bởi các nhà phát hành có thể không lựa chọn bản thảo của bạn vì chủ đề không hướng tới một nhóm đủ rộng để cân đối với phần đầu tư họ bỏ ra cho cuốn sách, nhưng điều này không có nghĩa là sẽ không có ai đọc cuốn sách của bạn. Cuốn sách của bạn kể cả khi hướng đến một ngách nhỏ nhưng thực sự giải quyết được vấn đề cho ngách đó thì vẫn sẽ có nhóm độc giả cần nó.

Sự quan tâm của nhà phát hành cũng không đồng nghĩa với mức độ quan trọng của cuốn sách đó với bản thân bạn. Có thể nhà phát hành không quan tâm, nhưng nếu bạn xác định rõ là con đường bạn đi cần cuốn sách này, bạn vẫn nên làm nó.

• Mức độ ảnh hưởng (cộng đồng, hệ sinh thái, mối quan hệ - đối tác, báo chí,...)

Hãy thẳng thắn nhìn vào vị thế của mình hiện tại, mình có sức ảnh hưởng với nhóm đối tượng nào, có nguồn lực nào, có thể kết nối được với sự hỗ trợ nào cho việc xuất bản cuốn sách. Tất cả những điều này có đủ sức thuyết phục với nhà phát hành không? Hoặc đối với hoạt động tự xuất bản, nó sẽ hỗ trợ như thế nào cho bạn? Khi đánh giá được chính xác năng lực, chúng ta mới có thể có một chiến lược hiệu quả.

• Kế hoạch xuất bản của cá nhân

Bạn có kế hoạch xuất bản cụ thể cho cuốn sách của mình không? Có thời hạn chính xác cần ra mắt, hay cần cuốn sách phối hợp như thế nào với các sản phẩm khác của bạn?

• Mức độ kì vọng với sản phẩm

Bạn có hình dung cụ thể về sản phẩm đầu ra cho cuốn sách của mình không? Bạn quan tâm những điều gì về một sản phẩm hoàn chỉnh? Những điều đó sẽ do ai quyết định và khả năng kiểm soát của bạn đối với những yếu tố đó như thế nào?

• Năng lực tài chính cá nhân

Mức độ đầu tư về tài chính của bạn đối với cuốn sách như thế nào? Thời gian bạn có thể chờ đợi để đạt điểm hoà vốn ra sao? Lợi ích bạn muốn nhận được cuốn sách là gì?

Lựa chọn phương án và chiến lược phù hợp

Đi từ những đánh giá chính xác về nhu cầu và kế hoạch của bản thân, đây là lúc bạn có thể đưa ra quyết định hợp lý cho cuốn sách của mình. Dưới đây là một số gợi ý của mình đối với các bối cảnh khác nhau mà bạn có thể tham khảo:

Xuất bản truyền thống

Phương án xuất bản truyền thống sẽ phù hợp với các tác gỉa có các tính chất như sau:

1. Tác giả lựa chọn viết sách toàn thời gian và sống bằng nghề viết sách

2. Tác giả để lại cuốn sách làm di sản, không gấp rút về thời gian ra mắt sách

Những tính chất này nói lên rằng lúc này ưu tiên của tác giả chỉ là việc ra mắt sách, không có ấn định về thời gian hay cụ thể về yêu cầu với cuốn sách. Đối với những tác giả lựa chọn viết sách toàn thời gian, việc của tác giả sẽ nên là tập trung vào viết sách vì để có thể sống bằng nghề viết sách, bạn sẽ cần có những cuốn sách bán chạy, và nhiều những cuốn sách như vậy. Cách duy nhất để bạn có thể thực hiện được điều đó là thông qua việc lên ý tưởng và viết thật nhiều sách. Vậy nên, những công việc phía sau bản thảo như sản xuất, in ấn, phát hành, kinh doanh, nên được thực hiện bởi một đơn vị phát hành, để tác giả có thể toàn tâm toàn ý thực hiện các tác phẩm tiếp theo.

Còn đối với những tác giả nhìn nhận cuốn sách như một di sản và không có kế hoạch cụ thể, điều này đồng nghĩa với việc tác giả có thể chờ đợi sự lựa chọn từ các nhà phát hành cũng như không có nhiều kì vọng về các kết quả mang lại từ cuốn sách, hay còn gọi là ROI (tỷ lệ thu hồi vốn đầu tư) thấp. Tác giả cũng có thể lựa chọn hình thức xuất bản truyền thống này để giảm bớt các chi phí đầu tư xuống.

Tự xuất bản số lượng lớn

Nếu trong trường hợp, bạn có mong muốn kiểm soát chất lượng, thời gian xuất bản cuốn sách của mình và bạn là một người có sức ảnh hưởng, tự tin ở số lượng bán của cuốn sách, bạn có thể lựa chọn phương án tự xuất bản số lượng lớn.

Với giải pháp in ấn số lượng lớn, giá in/ cuốn sẽ rẻ hơn rất nhiều so với số lượng nhỏ ( Ví dụ cùng một thông số, một cuốn sách in 2000 bản có thể có giá in 20.000/ cuốn, chỉ bằng 50% giá in của số lượng in 500 cuốn). Đồng thời, với một số lượng lớn, sách của bạn cũng sẽ dễ dàng để có một độ phủ trên thị trường, xuất hiện ở trên nhiều kệ sách, ở nhiều khu vực. Với cách thức này, đồng nghĩa với mức độ đầu tư lớn, những cũng sẽ tạo nên hiệu ứng bùng nổ lớn - điều sẽ mang lại khả năng hoàn vốn đầu tư nhanh chóng cho tác giả.

Tự xuất bản số lượng nhỏ

Thông thường nghĩ đến việc in sách, mọi người thường nói đến con số nghìn bản - một số lượng lớn đồng nghĩa với việc cần thời gian dài để tiêu thụ và mức độ tồn kho, đọng vốn cao nếu bạn không phải là một người có sức ảnh hưởng để tạo một cú nổ khi cuốn sách được tung ra thị trường. Bởi vậy, đối với các tác giả mới và chưa có nhiều sức ảnh hưởng, mình giới thiệu một phương án hoàn toàn mới mà có thể bạn chưa bao giờ nghĩ tới. Đó là tự xuất bản với số lượng nhỏ.

Hiện nay, thị trường in ấn có một giải pháp gọi là Print-On-Demand. Phương án in ấn này giúp cho các tác giả có thể in một cuốn sách với số lượng 100, 200 hoặc 500 cuốn tuỳ theo nhu cầu, thay vì việc phải bắt buộc in vài nghìn cuốn như trước. Về con số, bạn có thể đánh giá dựa trên năng lực của mình hiện tại, hoặc thậm chí tổ chức bán pre-order để đánh giá nhu cầu trước khi đưa ra quyết định chính thức.

Vì sao các tác giả mới nên chọn phương án này, mà không chờ đợi đến khi nổi tiếng hoặc có sự ảnh hưởng mới ra mắt sách để có thể bán số lượng lớn? Đó là bởi, đối với một cuốn sách tự xuất bản, ngoài mục tiêu bán sách để mang lại doanh thu nó còn mang lại nhiều lợi ích khác cho tác giả:

1. Có một sản phẩm để thuyết phục độc giả về tư tưởng và giải pháp chuyên môn của mình, và chuyển hoá họ thành khách hàng

2. Nhận được các phản hồi trực tiếp của độc giả và khách hàng để hoàn thiện sản phẩm của mình. Đây cũng là nguồn nguyên liệu để bạn tiếp tục truyền thông cho cuốn sách và hệ sinh thái của mình

3. Bắt đầu xây dựng cộng đồng từ chính cuốn sách, bắt đầu từ một nhóm nhỏ, những người ủng hộ cuốn sách của bạn sẽ lớn dần lên khi cuốn sách của bạn thuyết phục được họ.

4. Và tuyệt vời nhất, đã có những cuốn sách tự xuất bản và tạo được hiệu ứng tốt, nhà phát hành nhìn thấy tiềm năng từ chính sản phẩm đó và quyết định đầu tư, phát hành với số lượng lớn. Biết đâu, đó chính là cuốn sách của bạn.

Với phương án này, bạn vẫn có thể giữ được các ưu điểm của hình thức tự xuất bản như kiểm soát được sản phẩm, chủ động được thời gian và cách thức phối hợp với các hoạt động kinh doanh, nhưng cũng sẽ giảm được rủi ro về tồn đọng vốn và mức độ đầu tư ban đầu. Về phía sau, khi nhóm độc giả dần lớn lên, bạn có thể chính sửa, tải bản với một số lượng lớn hơn.

Hy vọng từ bài viết này, bạn đã hiểu rõ về các cách thức xuất bản một cuốn sách và tìm ra được lựa chọn phù hợp với bản thân. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về cách thức để xây dựng một cuốn sách có sức mạnh chuyển đổi, hãy theo dõi bản tin The Transformation Book để nhận các bản tin mới nhất từ mình nhé.