Lúc nào đủ giỏi để viết sách?

Nếu bạn đã sẵn sàng chấp nhận rằng việc viết sách là một hành trình học hỏi và phát triển, thì đó chính là lúc bạn nên bắt đầu!

Mình muốn bắt đầu bài viết này bằng câu chuyện của một nhà huấn luyện phát triển cá nhân mà mình đã có cơ hội tư vấn. Ban đầu, bạn ấy là một người đầy nhiệt huyết và có những ý tưởng sáng tạo, nhưng chưa từng viết sách. Bạn ấy đã phát triển một hệ tư tưởng khác biệt và giải pháp độc đáo trong lĩnh vực này, tuy nhiên, luôn cảm thấy tự ti vì không phải là một chuyên gia có tên tuổi lớn.

Bạn ấy bắt đầu bằng cách chia sẻ những ý tưởng và giải pháp của mình thông qua các bài viết và hội thảo nhỏ. Tuy nhiên, bạn ấy không chắc chắn về khả năng của mình để viết sách. Bạn ấy thường tự hỏi: “Liệu mình đã đủ giỏi để viết sách chưa?”

Sau khi làm việc với mình và cùng phân tích qua mô hình 5C (được phát triển dựa trên một số cơ sở khoa học liên quan đến sự phát triển chuyên môn, tâm lý học, và lý thuyết về năng lực cá nhân), bạn ấy nhận ra rằng việc viết sách không nhất thiết phải chờ đến khi mình trở thành một chuyên gia hàng đầu. Thay vào đó, điều quan trọng là có đủ tự tin vào những gì mình đã biết, đã trải nghiệm và sẵn sàng chia sẻ điều đó với người khác. Trong bài viết này, mình sẽ cùng bạn làm điều tương tự - trả lời cho câu hỏi "Khi nào thì tôi có thể tự tin để viết nên một cuốn sách mang tên mình?" bằng mô hình 5C - Competence (Năng lực), Credibility (Uy tín), Consistency (Tính nhất quán), Contribution (Đóng góp), và Continuous Learning (Học hỏi liên tục)

1. Competence (Năng lực): Bạn đã hiểu rõ và tự tin về kiến thức của mình chưa?

Lý thuyết về Năng lực và Hiệu suất (Competence and Performance Theories) xuất phát từ tâm lý học và khoa học tổ chức, nhấn mạnh rằng năng lực là một yếu tố quan trọng để đạt được hiệu suất cao trong bất kỳ lĩnh vực nào. Competence bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng, và khả năng áp dụng chúng vào thực tế. Các nghiên cứu về năng lực, như mô hình KSAOs (Knowledge, Skills, Abilities, and Other characteristics), cho thấy rằng để được công nhận là chuyên gia, cá nhân phải thể hiện năng lực thông qua cả lý thuyết lẫn thực hành.

Đầu tiên, hãy nhìn vào năng lực của bạn. Viết sách đòi hỏi bạn phải có một nền tảng kiến thức vững chắc về lĩnh vực mà bạn muốn chia sẻ. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn phải là một chuyên gia cao cấp với nhiều năm kinh nghiệm. Điều quan trọng là bạn đã có hiểu biết sâu sắc về chủ đề mà bạn đam mê và sẵn sàng chia sẻ nó với người khác.

Câu hỏi đầu tiên mà bạn cần tự hỏi mình là liệu bạn đã có đủ kiến thức và sự tự tin để chia sẻ nó qua một cuốn sách chưa. Năng lực không chỉ đến từ việc nắm vững lý thuyết mà còn từ khả năng áp dụng nó trong thực tế.

Làm sao để biết bạn đã sẵn sàng?

• Hiểu biết vững chắc: Bạn có tự tin rằng mình hiểu rõ về chủ đề muốn viết không? Nếu bạn có thể giải thích các khái niệm quan trọng một cách dễ hiểu và đã áp dụng kiến thức của mình vào thực tế, thì đó là dấu hiệu tốt.

• Niềm đam mê và sự rõ ràng: Bạn có nhiệt huyết với chủ đề của mình không? Niềm đam mê sẽ giúp bạn truyền cảm hứng cho độc giả và giữ cho quá trình viết sách trở nên thú vị hơn.

Tác giả có thể truyền cảm hứng tới bạn

Marie Forleo và Everything is Figureoutable

Marie Forleo, một nhà huấn luyện phát triển cá nhân và doanh nhân, đã dựa trên những kinh nghiệm cá nhân và những gì cô đã học được trong suốt sự nghiệp của mình để viết Everything is Figureoutable. Cô không phải là một chuyên gia có bằng cấp cao trong lĩnh vực tâm lý học hay phát triển cá nhân, nhưng những gì cô đã học từ thực tế đã giúp cô phát triển một phương pháp sống tích cực và hiệu quả. Marie Forleo hiểu rõ và tự tin với phương pháp của mình, và đó là lý do cô quyết định chia sẻ nó qua sách.

2. Credibility (Uy tín): Bạn có được người khác tin tưởng không?

Uy tín là một khái niệm được nghiên cứu rộng rãi trong xã hội học và tâm lý học xã hội. Lý thuyết về Uy tín và Xã hội học của Uy tín (Credibility and the Sociology of Reputation) chỉ ra rằng uy tín được xây dựng dựa trên sự công nhận từ cộng đồng, dựa vào các thành tựu, sự nhất quán trong hành vi và lời nói, cũng như khả năng ảnh hưởng đến người khác. Lý thuyết này được hỗ trợ bởi các nghiên cứu về "capital social" và "symbolic capital", cho thấy rằng uy tín là một nguồn lực quan trọng giúp cá nhân thành công và được công nhận.

Uy tín không phải là điều chỉ dành cho những chuyên gia nổi tiếng hay những người có nhiều năm kinh nghiệm. Nó có thể đến từ những đóng góp và giá trị bạn đã mang lại cho người khác. Uy tín có thể được xây dựng từ những thành công nhỏ, từ những người đã từng làm việc cùng bạn, hay từ những độc giả đã nghe về bạn qua các bài viết, bài giảng hoặc chia sẻ trực tuyến. Việc chia sẻ kinh nghiệm thực tế, bài học từ thất bại và thành công cũng sẽ giúp bạn xây dựng niềm tin với độc giả.

Làm sao để đánh giá uy tín của mình?

• Lời khuyên và phản hồi tích cực: Bạn đã từng nhận được phản hồi tích cực từ người khác về kiến thức hoặc giải pháp của mình chưa? Nếu có, đó là một dấu hiệu cho thấy bạn đang đi đúng hướng.

• Kinh nghiệm thực tế: Bạn đã từng áp dụng kiến thức của mình vào thực tế chưa? Những thành công và thất bại trong việc áp dụng những gì bạn biết sẽ giúp bạn xây dựng uy tín.

Tác giả có thể truyền cảm hứng tới bạn

Sophia Amoruso và #GIRLBOSS

Sophia Amoruso, người sáng lập thương hiệu thời trang Nasty Gal, đã xây dựng uy tín của mình không phải thông qua con đường học thuật hay kinh nghiệm lãnh đạo truyền thống. Cô bắt đầu từ con số 0, xây dựng một thương hiệu thời trang trực tuyến từ những mẩu quần áo cũ và phát triển thành một doanh nghiệp triệu đô. Uy tín của Amoruso được xây dựng trên câu chuyện thực tế của cô, và đó là lý do cuốn sách #GIRLBOSS của cô được đón nhận nồng nhiệt.

3. Consistency (Tính nhất quán): Bạn đã xây dựng được sự kiên định trong việc theo đuổi chủ đề của mình chưa?

Các nghiên cứu trong tâm lý học, đặc biệt là tâm lý học tổ chức, chỉ ra rằng tính nhất quán trong hành vi là yếu tố quan trọng để xây dựng niềm tin và sự tin tưởng từ người khác. Consistency được xem là nền tảng của sự đáng tin cậy. Các lý thuyết về sự nhất quán, chẳng hạn như lý thuyết self-perception và cognitive dissonance, cho thấy rằng con người có xu hướng duy trì các hành vi và niềm tin một cách nhất quán để tránh mâu thuẫn nội tâm và duy trì hình ảnh bản thân.

Tính nhất quán là yếu tố quan trọng giúp bạn tự tin viết sách. Nó không chỉ là việc bạn đã đạt được những thành công nhất định mà còn là việc bạn có thể duy trì sự cam kết và kiên trì với chủ đề của mình.

Làm sao để biết bạn có đủ tính nhất quán?

• Cam kết lâu dài: Bạn đã theo đuổi chủ đề này trong một khoảng thời gian dài chưa? Nếu bạn đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu, thử nghiệm và cải thiện kiến thức của mình, thì bạn đã có tính nhất quán.

• Sự kiên trì trong việc đối mặt với thách thức: Bạn đã từng gặp khó khăn nhưng vẫn tiếp tục theo đuổi mục tiêu của mình không? Những trải nghiệm này sẽ giúp bạn viết sách với một cái nhìn thực tế và sâu sắc hơn.

Tính nhất quán không chỉ được thể hiện qua thành công mà còn qua cách bạn kiên trì theo đuổi mục tiêu của mình bất chấp những khó khăn. Nó là điều quan trọng để chứng minh rằng bạn không chỉ có ý tưởng, mà còn có khả năng duy trì và phát triển nó theo thời gian. Điều này sẽ giúp bạn xây dựng một cuốn sách với nền tảng vững chắc và đầy cảm hứng.

Tác giả có thể truyền cảm hứng tới bạn

Mark Manson và The Subtle Art of Not Giving a F*ck

Mark Manson đã bắt đầu bằng việc viết blog về phát triển bản thân, nơi anh chia sẻ những suy nghĩ và triết lý sống của mình. Anh không phải là một chuyên gia tâm lý học chính thống, nhưng sự nhất quán trong việc viết lách và chia sẻ nội dung của mình đã giúp anh xây dựng được một lượng độc giả lớn. Từ đó, Manson đã tự tin viết cuốn sách The Subtle Art of Not Giving a Fck*, mà không chỉ thành công về mặt thương mại mà còn có tác động sâu rộng đến nhiều người.

4. Contribution (Đóng góp): Bạn đã chia sẻ kiến thức của mình với cộng đồng chưa?

Đóng góp cho cộng đồng, đặc biệt là trong các lĩnh vực chuyên môn, được nghiên cứu trong các Lý thuyết về Đóng góp và Hành vi Prosocial (Contribution and Prosocial Behavior Theories). Các nghiên cứu cho thấy rằng hành vi đóng góp không chỉ giúp cá nhân xây dựng uy tín mà còn thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng và lĩnh vực mà họ hoạt động. Hành vi đóng góp xã hội, bao gồm việc giúp đỡ người khác, chia sẻ kiến thức, và tham gia vào các hoạt động cộng đồng, là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và duy trì vị thế của một chuyên gia.

Đóng góp không chỉ là việc đạt được những thành công cá nhân mà còn là việc bạn đã chia sẻ kiến thức và giúp đỡ người khác. Dù là thông qua các bài viết blog, diễn thuyết, hoặc các buổi hội thảo nhỏ, việc bước ra và chia sẻ không toan tính sẽ giúp bạn lan toả được thông điệp và tư tưởng của mình, từ đó xây dựng uy tín và mở rộng tầm ảnh hưởng.

Làm sao để biết bạn đã đóng góp đủ?

• Chia sẻ và lan tỏa: Bạn đã từng chia sẻ kiến thức của mình qua các kênh như blog, diễn thuyết hay giảng dạy chưa? Nếu bạn đã từng chia sẻ và nhận được phản hồi tích cực, đó là dấu hiệu cho thấy bạn đã đóng góp có giá trị.

• Tạo ra sự khác biệt: Bạn có cảm thấy rằng những gì bạn chia sẻ đã tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống của người khác không? Nếu bạn đã giúp đỡ người khác cải thiện công việc, cuộc sống hoặc cách nhìn nhận vấn đề, thì bạn đã có đủ sự đóng góp để tự tin viết sách.

Không cần phải đóng góp lớn lao, chỉ cần bạn đã bắt đầu chia sẻ và cảm thấy những gì mình làm có ích cho người khác, bạn đã có nền tảng để bắt đầu viết sách.

Tác giả có thể truyền cảm hứng tới bạn

Gretchen Rubin và The Happiness Project

Trước khi viết The Happiness Project, Gretchen Rubin đã chia sẻ nhiều bài viết về hạnh phúc và cuộc sống qua blog của mình. Những đóng góp này không chỉ giúp cô xây dựng một lượng độc giả trung thành mà còn giúp cô hiểu rõ hơn về những gì mà độc giả thực sự quan tâm. Cuốn sách của cô đã trở thành một hiện tượng, khẳng định rằng đóng góp của bạn cho cộng đồng có thể là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho một cuốn sách thành công.

5. Continuous Learning (Học hỏi liên tục): Bạn có tiếp tục phát triển và học hỏi không?

Lý thuyết về học tập suốt đời nhấn mạnh rằng việc không ngừng học hỏi và phát triển là yếu tố then chốt để duy trì sự tiên phong trong bất kỳ lĩnh vực nào. Các nghiên cứu trong giáo dục và tâm lý học cho thấy rằng những người học tập suốt đời không chỉ giữ vững kiến thức và kỹ năng mà còn có khả năng thích ứng với những thay đổi trong môi trường và ngành nghề của họ. Sự cam kết với việc học hỏi liên tục là yếu tố quan trọng để duy trì vị thế chuyên gia.

Cuối cùng, một trong những yếu tố quan trọng nhất để biết khi nào bạn có thể tự tin viết sách là khả năng học hỏi liên tục. Việc viết sách không phải là một đích đến mà là một phần của hành trình học hỏi và phát triển không ngừng.

Làm sao để biết bạn đang học hỏi liên tục?

• Luôn cập nhật kiến thức mới: Bạn có thường xuyên đọc sách, tham gia các khóa học hoặc theo dõi những xu hướng mới trong lĩnh vực của mình không? Việc cập nhật liên tục giúp bạn giữ vững vị trí và cung cấp những giá trị mới mẻ cho độc giả.

• Thử nghiệm và áp dụng kiến thức mới: Bạn có thường xuyên thử nghiệm và áp dụng những gì bạn học được vào thực tế không? Học hỏi không chỉ là việc thu thập kiến thức mà còn là việc áp dụng chúng để tạo ra giá trị mới.

Học hỏi liên tục giúp bạn không chỉ mở rộng kiến thức mà còn mở rộng tầm nhìn và giữ cho cuốn sách của bạn luôn có tính ứng dụng và đáp ứng được nhu cầu của độc giả.

Tác giả có thể truyền cảm hứng tới bạn

Tim Ferriss và The 4-Hour Workweek

Tim Ferriss không ngừng học hỏi và thử nghiệm các phương pháp làm việc và sống hiệu quả. Trước khi viết The 4-Hour Workweek, Ferriss đã dành nhiều năm thử nghiệm các chiến lược khác nhau để tối ưu hóa thời gian và năng suất. Những gì ông học được từ kinh nghiệm cá nhân và sự học hỏi liên tục là nền tảng cho cuốn sách, mang đến cho độc giả những cách tiếp cận đột phá về làm việc và sống có chất lượng.

Khi nào bạn có thể tự tin viết sách?

Mô hình 5C cung cấp một định hướng rõ ràng và toàn diện để bạn tự đánh giá mức độ sẵn sàng viết sách của mình. Khi bạn có thể tự tin rằng mình đáp ứng đầy đủ các tiêu chí trong mô hình này, đó là lúc bạn có thể bắt đầu hành trình viết sách với sự tự tin.

1. Năng lực (Competence): Bạn có đủ kiến thức chuyên môn để viết một cuốn sách có giá trị không? Nếu có, bạn đã hoàn thành bước đầu tiên trong mô hình 5C.

2. Uy tín (Credibility): Bạn có được công nhận bởi cộng đồng chuyên môn không? Nếu bạn đã có uy tín, độc giả sẽ tin tưởng và đón nhận cuốn sách của bạn.

3. Tính nhất quán (Consistency): Bạn có duy trì được sự ổn định và chất lượng trong công việc của mình không? Sự nhất quán sẽ giúp bạn xây dựng niềm tin với độc giả và duy trì uy tín lâu dài.

4. Đóng góp (Contribution): Bạn đã đóng góp gì cho sự phát triển của lĩnh vực chưa? Sự đóng góp của bạn sẽ tạo ra giá trị không chỉ cho bản thân mà còn cho cộng đồng.

5. Học hỏi liên tục (Continuous Learning): Bạn có cam kết với việc học hỏi và phát triển liên tục không? Nếu có, bạn sẽ luôn cập nhật và làm mới kiến thức của mình, điều này sẽ làm cho cuốn sách của bạn luôn có giá trị và phù hợp với thời đại.

Một chuyên gia có thể tự tin viết sách khi họ đã đạt được sự hiểu biết sâu sắc và có kinh nghiệm phong phú trong lĩnh vực của mình. Tuy nhiên, không cần chờ đến khi hoàn toàn nổi tiếng hay có danh tiếng lớn mới có thể viết sách. Điều quan trọng là bạn cảm thấy mình có những kiến thức, kinh nghiệm và góc nhìn độc đáo mà có thể đóng góp giá trị cho độc giả.

Khi bạn đã xây dựng được một nền tảng kiến thức vững chắc và đã thực sự trải nghiệm và áp dụng những gì bạn muốn chia sẻ, đó là thời điểm tốt để bắt đầu viết. Khả năng truyền tải kiến thức một cách rõ ràng và thuyết phục cũng là yếu tố quan trọng. Việc có một cộng đồng hoặc mạng lưới độc giả tiềm năng cũng giúp tăng cường sự tự tin khi viết, vì bạn biết rằng có những người đang quan tâm đến chủ đề mà bạn sắp chia sẻ.

Bên cạnh đó, bạn sẽ tự tin hơn khi có cho mình nhận thức rằng một cuốn sách không chỉ là công cụ để chia sẻ kiến thức mà còn là cách để kết nối và mở rộng cộng đồng của mình. Một cuốn sách chất lượng có thể là một nền tảng mạnh mẽ giúp bạn tiếp cận và nuôi dưỡng mối quan hệ với độc giả.

Cuối cùng, điều quan trọng là sự tự tin không đến từ việc tránh lỗi mà từ việc biết rằng mình có đủ khả năng học hỏi từ những sai lầm trong quá trình viết. Nếu bạn đã sẵn sàng chấp nhận rằng việc viết sách là một hành trình học hỏi và phát triển, thì đó chính là lúc bạn nên bắt đầu!

Mỗi tuần mình sẽ dành 2 buổi tư vấn 1:1 miễn phí với các tác giả sách, bạn có thể đặt lịch trước với mình ở đây để biết viết sách cần bắt đầu từ đâu nhé: